تاریخچه عسل در ایران، جهان و ادیان مختلف

عسل ماده شیرین و غلیظی است که توسط زنبورهای عسل تولید می‌شود. زنبورها با جمع آوری شهد گل‌ها و پس از آن با فعالیت‌های آنزیمی، تغییر شکلی در این شهدها ایجاد کرده و آنها را در سلول‌های مومی به نام کندو ذخیره می‌کنند که این ماده کاملا طبیعی و سرشار از مواد مغذی و حیات بخش بوده، زیرا زنبور عسل، تمام املاح و ویتامین‌های موجود در گل را به شکل عسل پرورانده است.

عکس 1 *****

عسل در ایران و جهان

بدون شک در ابتدا عسل باعث شده است که توجه انسان به سمت زنبورعسل جلب شود. از همین رو طبق جستجوی کاوشگران قدیمی‌ترین فسیل زنبور عسل مربوط به ۲۰ میلیون سال پیش بوده که سمبل مقاومت زنبور عسل و تطابق دادن خود با محیط برای حفظ بقا است. در حال حاضر این فسیل در موزه تاریخ طبیعی نیویورک نگهداری می‌شود. پس از آن قدیمی‌ترین اثر تاریخی که به برداشت عسل توسط انسان اشاره دارد، مربوط به ۷ هزار سال (به روایتی ۱۲ هزار سال) قبل از میلاد است که به صورت نقاشی در غارهای بیکورپ اسپانیا مشاهده گردیده است و پس از آن یک اثر نقاشی دیگر در آفریقا یافت شد.

• ایران : به طور قطع و یقین زنبورداری در ایران نیز دارای پیشینه تاریخی می‌باشد. یکی از قضایایی که معرف قدمت آشنایی ایرانی ها با این حشره و ماده غذایی مفید است، مربوط به خنجر مفرغی می‌باشد که از لرستان کشف شده و منقوش به شکل زنبور عسل بوده است. این خنجر منتسب به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌باشد و در حال حاضر در موزه شهر بروکسل نگهداری می‌شود. همچنین در آثار باستانی مربوط به ۴۶۰ سال قبل از میلاد و بویژه دوره هخامنشیان آثار مشخصی از زنبورداری در ایران آشکار شده است.
• مصر : عسل، در زندگی روحانی، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نیز نقش مهمی داشته است. حکاکی‌های به جا مانده در پرستشگاه‌ها، دخمه‌های مردگان و نوشته‌هایی بر روی پاپیروس، دال بر این واقعیت است. در بیشتر داروهای مصریان از شیر و عسل استفاده می شده و همچنین ترکیب عسل با جو و گندم به طور زیاد مورد استفاده قرار می‌گرفت.
• یونان : در یونان باستان نیز عسل یکی از هدایای گرانبهای طبیعت انگاشته می‌شد، زیرا آنان بر این باور بودند که خدایان چون خوراک بهشتی می‌خورند جاودانه‌اند و تصور می‌کردند عسل یکی از مهمترین اجزای این خوراک‌های بهشتی است.

عسل در اکثر کشورهای دیگر نیز از دیرباز تاکنون اهمیت بسزایی داشته که ما در اینجا به طور خلاصه به چند نمونه آن اشاره کردیم و نبود نامی از کشورهای دیگر دلیلی بر اینکه عسل جایگاهی در مواد غذایی آنها ندارد، نمی‌باشد.

عسل در ادیان مختلف

نقش زنبورعسل، این حشره کوچک، چنان در محیط زیست، کشاورزی و حفظ حیات بشر اهمیت دارد که در ادیان مختلف بارها به آن اشاره شده است. عسل همواره در هر جا که سخن از تغذیه و سلامتی آمده است، وجود داشته و به عنوان عامل سلامتی انسان و اکسیر جوانی یاد شده است.

• یهودیت : در تورات، کتاب مذهبی یهودیان، از سرزمین موعود چنین یاد می‌کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است. همچنین گفته شده که یعقوب نبی هنگام فرستادن فرزندان خویش به نزد یوسف، عزیز مصر، توصیه می‌کند که از محصولات سرزمینشان نظیر عسل، کتیرا و پسته با خود به عنوان ارمغان برایش ببرند.
• مسیحیت : در کتاب انجیل مسیحیان، از عسل و گیاهان دارویی به عنوان هدایای گرانبهای طبیعت یاد شده است. مسیح، عسل را غذایی آسمانی و مقدس به حساب آورده و آن را شفای مردم می‌داند به طوری که هم اکنون نیز کسانی که به دین مسیحیت اعتقاد دارند، پیش از آن که عسل را غذایی لذیذ و مقوی محسوب کنند، آن را شفا دهنده می‌دانند.
• بودایی: در آیین بودایی نیز همیشه افرادی که به کار زنبورداری مشغول بوده‌اند را افراد مقدسی به حساب می‌آوردند و احترام خاصی برای این افراد قائل بودند.
• زرتشت : اولین ماده غذایی و درمانی که زرتشتیان از دیرباز تاکنون برای مداوای امراض و ضعف جنسی به کار می‌بردند، عسل طبیعی می‌باشد.
• اسلام : در دین اسلام همانند دیگر ادیان جایگاه ویژه‌ای برای عسل در بین مواد غذایی در نظر گرفته شده است. بطوریکه در کتاب آسمانی اسلام، قرآن، سوره‌ای مختص و به نام زنبور عسل (نحل) قرار دارد و در آیات ۶۸ و ۶۹ آن چنین آورده : " و پروردگار تو به زنبور عسل وحی (و الهام غریزی) نمود که از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند، خانه‌هایی برگزین. سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است به راحتی بپیما! از درون شکم آن‌ها نوشیدنی به رنگ‌های مختلف خارج می‌شود که در آن شفا برای مردم است، به یقین در این امر نشانه روشنی است برای جمعیتی که می‌اندیشند".

در احادیث و روایات مختلف از پیامبر اسلام و معصومین نیز توصیه های بسیاری به مصرف عسل شده است. در زیر چند نمونه از آن را ذکر نمودیم :

1. پیامبر اکرم (ص) : "عسل دارای اثر درمانی برای هر بیماری جسمی است و قرآن دارای اثر درمانی برای بیماری‌های روحی است، بنابراین هر دو را برای شما توصیه می‌کنم".
2. پیامبر اسلام (ص) : "کسی که لااقل هر ماه یکبار عسل بنوشد و شفایی را که قرآن از آن یاد کرده بطلبد، خدا او را از ۷۷ نوع بیماری شفا می‌بخشد".
3. حضرت علی (ع) : "بهترین نوشیدنی‌ها، عسل است که به قلب نشاط می‌بخشد، سینه را گرم و به قوه حافظه کمک می‌کند".
4. امام صادق (ع) : "هیچ چیز برای مردم مانند عسل شفابخش نیست".
5. امام کاظم (ع) : "عسل را با سیاه دانه مخلوط کنید، فرد تب دار از این مخلوط لذیذ سه انگشت به دهان بگذارد، رنج تب از جانش خواهد رفت".
6. امام رضا (ع) : "مداومت در خوردن عسل هر بامداد زمستان از ابتلا به زکام جلوگیری می‌کند".

چند نمونه از تفکرات بزرگان و دانشمندان در رابطه با عسل :

• ابوعلی سینا : "مصرف متناوب عسل در هنگام زیاد شدن بلغم بدن را تقویت، نیرو را زیاد و اشتها را باز می‌کند".
• بقراط : "هر دارویی از مواد غذایی درست می‌شود و متقابلاً هر غذایی نیز جانشین دارو می‌گردد، عسل به هر دو شرط جوابگوست".
• راف (Raff) : مصرف روزانه یک قاشق غذاخوری مخلوط عصاره پیاز با عسل را برای سرفه‌های سخت توصیه می‌نمود.
• دکتر موهر : "زنبور عسل امکان درمان بسیاری از بیماری‌ها را فراهم می‌سازد و بهترین دوست کوچولوی آدمی در دنیاست".
• فیثاغورس : "عسل دارای خواص پزشکی قابل ملاحظه و بسیار متنوعی است." فیثاغورس و پیروانش از شیوه غذایی منحصر به گیاه و عسل پیروی می‌کردند.

عکس آخر****

تولید عسل در کشور ما منحصر به فرد بوده و در نوع خود بی نظیر است اما در بین مردمانمان نه تنها به جنبه دارویی آن توجه نشده است بلکه از نظر مصرف غذایی هم مورد کم لطفی قرار گرفته است. این غذای بهشتی هنوز ارزش واقعی خود را در بین سایر مواد غذایی به دست نیاورده بطوریکه مرباها، نیشکر، چغندر قند و قندهای مصنوعی ارجحیت بیشتری نسبت به این اکسیر حیاتی در بین مردم دارند. متاسفانه به دلیل دیدگاه غلط و سنتی عموم نسبت به عدم وجود و کمیاب بودن عسل طبیعی و همچنین وجود عسل تقلبی در بازار این محصول از رژیم غذایی بسیاری از خانواده ها حذف گردیده است.